De ondersteuning aan ouders van kinderen die suïcidaal zijn, schiet ernstig tekort. Als je kind niet meer wil leven grijpt dat fors in op de mentale en fysieke gezondheid van ouders en komt de relatie van de ouders zelf vaak onder druk te staan. Ouders hebben behoefte aan betere informatie, verbinding erkenning en begrip en aan ondersteuning van ervaringsdeskundige ouders.
Netwerk Beter Samen, een stichting van ouders, jongeren en professionals met persoonlijke ervaring in de jeugdzorg, zette voorjaar 2023 een online-vragenlijst uit om te onderzoeken wat ouders van een kind/jongere dat niet meer wil leven nodig hebben. De enquête is door 220 ouders ingevuld. De resultaten zijn samengevat in het verslag Onze wereld staat stil. Daarin staan ook tips voor hulpverleners, familie en vrienden en werkgevers.
Suïcide raakt hele gezin
Suïcidaliteit van een kind/jongere raakt het hele gezin, geeft 91% aan. Ouders beschrijven dat ze constant ‘aan’ staan. De beperkingen en opofferingen in het dagelijks leven, zoals gebrek aan slaap, stress en weinig of geen tijd voor andere activiteiten, hebben een negatieve invloed op het hele gezin.
‘In het begin durf/kan je je kind geen seconde alleen laten. Je hele leven komt on hold. Wij zorgden ervoor dat er continue één ouder thuis was, en die stond continu aan. Dus niet werken, geen sociale contacten etc.’
Ouders maken zich ook grote zorgen over de impact die het heeft op de andere kinderen in het gezin.
‘Veel spanning en stress voor zusje. Angst dat broer eruit stapt. Effect op school en vriendenkring: concentratieproblemen en trekt zich terug, inhuizig.’
Burnout en depressie
Veel ouders kampen met slaapproblemen, angst en continue stress, waardoor zij lichamelijke en psychosomatische klachten ontwikkelen. Tijd of ruimte om te herstellen is er nauwelijks, waardoor problemen zich opstapelen en verergeren. Ouders noemen gevolgen als burn-out, depressie, PTSS en fybromyalgie. Het is voor veel ouders moeilijk om zelf hulp en begrip te vinden bij hulpverleners en/of in de omgeving.
‘Ik ben erg moe, vaak huilerig, maar kan dat niet laten zien. De emotionele druk is enorm. De constante angst om iets te missen, iets verkeerd te doen waardoor je kind je door de vingers glipt en daarnaast de beperking in werk, relatie en vriendschappen zijn zwaar.’
Uitval op werk
85% van de ouders geeft aan dat de zorg voor een kind dat niet meer wil leven van invloed is op het functioneren op het werk. Niet alleen omdat zij door stress, zorgen en vermoeidheid minder belastbaar zijn, maar ook omdat het vinden en organiseren van de hulpverlening voor hun kind veel tijd en aandacht kost. Dit vraagt om begrip en flexibiliteit van een werkgever, wat er niet altijd is. Uitval, langdurig verzuim en beperkte mogelijkheden tot re-integratie en kunnen leiden tot een terugval in inkomsten.
‘We hanteren een lappendeken van ziekteverzuim tot zorgverlof. Ik zal in augustus in de WIA terecht komen. Er lijkt geen passend alternatief voor mantelzorgers die 24/7 zorg dienen te verlenen.’
Crisiscollega’s
Ruim driekwart van de respondenten geeft aan dat zorg voor een kind met suïcidale klachten ook impact op (de kwaliteit van) de relatie van de ouders, en op de mogelijkheden van alleenstaande ouders om zich open te stellen voor een relatie. Machteloosheid, emotionele uitputting en frustratie kunnen de communicatie en verbinding tussen partners verstoren. Omdat alles in het teken van de zorg voor het kind met de suïcidale klachten staat is weinig tijd en ruimte voor andere bezigheden, waardoor partners vaak meer ‘crisiscollega’s’ worden dan geliefden.
‘We redden het door te blijven praten, maar het trekt wel een wissel op onze relatie door de continue spanning.’
Isolement en eenzaamheid
Het isolement waarin veel ouders belanden, wordt erger als ook het contact met de eigen familie wordt beïnvloed door de situatie met een suïcidaal kind. Sommige ouders willen hun familie niet te zeer ‘belasten’, waardoor eenzaamheid kan toenemen. Onbegrip en gebrek aan steun kunnen leiden tot verwijdering binnen de familie, wat de eenzaamheid en emotionele last voor de ouders en hun gezin vergroot.
‘Familie kan er niet mee omgaan. Het is te groot, te zwaar en te onduidelijk voor ze. Het raakt henzelf ook te dichtbij. Er wordt niet meer naar mijn zoon geïnformeerd. Er is onbegrip. Dit heeft impact op de relaties.’
Zorgen over bestaande hulpverlening
Ouders hebben veel zorgen over de bestaande hulpverlening. Ze ervaren te weinig of geen aandacht voor de impact op de ouders, broer(s) en/of zus(sen) en het gezin als geheel. De privacywetgeving bemoeilijkt de communicatie over een kind vanaf 16 jaar als het kind in kwestie niet wil dat de ouders worden betrokken. Als het kind 18 jaar en er geen verlengde jeugdzorg is, dreigt alle hulpverlening weg te vallen. Ook de wachtlijsten zijn schrijnend.
Ondersteuningsbehoeftes van ouders
Bijna 90% van de ouders zegt zeker (55%) of misschien (34%) behoefte te hebben aan ondersteuning van een ervaringsdeskundige ouder. Dat kan in de vorm van een website met tips, adviezen en ervaringsverhalen, buddycontact, ervaringsdeskundige ondersteuning bij het zoeken naar de juiste hulp, een telefonische hulpdienst van ervaringsdeskundige ouders of themabijeenkomsten.
Inzet Netwerk Beter Samen
Het complexe onderwerp ‘Ouders en Suïcidepreventie’ heeft Netwerk Beter Samen afgelopen jaar vanuit het project Ervaringsacademie als volgt opgepakt:
In Utrecht en Flevoland is de cursus ‘In verbinding zijn bij suicidale gedachten’ gestart voor ouders en jongeren die iets met hun eigen ervaring willen doen en/of hun kennis willen vergroten. In Utrecht-Stad zijn we in gesprek met zorgpartners en de gemeente over het gezamenlijk organiseren van activiteiten voor ouders die zorgen voor een kind met suïcidale gedachten. Daarnaast is een plan uitgewerkt voor de ontwikkeling van een landelijk online platform, waarop ouders informatie, adviezen, tips en ervaringsverhalen kunnen vinden en wegwijs gemaakt worden in het hulpaanbod. Hiervoor wordt structurele financiering gezocht.