Jannet Doeleman is directeur en mede-eigenaar van een zorgorganisatie, medeoprichter van de MerelvanGroningen Foundation en onafhankelijk voorzitter van een doorbraaktafel jeugd voor complexe casuïstiek. Ze is groot voorstander van het inzetten van ervaringsdeskundigen, maar komt in de praktijk nog veel hindernissen tegen.
Als directeur van Connect Together, een ggz-organisatie die in de regio Almere behandeling biedt aan kinderen, jongeren en volwassenen vanuit het Wraparound Care Model, heeft Jannet Doeleman budget gereserveerd voor de inzet van ervaringsdeskundigen. Helaas lukt het in de praktijk nog te weinig om ervaringsdeskundigen ook daadwerkelijk in te zetten in behandeltrajecten, vertelt Doeleman. “De praktijk is hardnekkig. Sommige gemeenten krijgen het niet geregeld in hun systeem. Daar vragen ze aan ervaringsdeskundigen om een SKJ-registratie, maar deze registratie voor professionals hebben ervaringsdeskundigen lang niet altijd. Iedereen heeft zijn mond vol over het inzetten van ervaringsdeskundigen en zegt het superbelangrijk te vinden, maar als het om betaling gaat geven ze vaak niet thuis. We kunnen ervaringsdeskundigen niet meer wegsturen met een boekenbon. Ze moeten gewoon betaald worden voor hun werk.”
Niet alleen in haar eigen zorgorganisatie werkt Doeleman met ervaringsdeskundigen. Samen met Merel van Groningen richtte Jannet Doeleman de MerelvanGroningen Foundation op. Deze stichting leidt ervaringsdeskundigen van seksuele uitbuiting en zedenmisdrijven op als ervaringscoaches die slachtoffers in samenwerking met professionals ondersteunen.
Wat is de toegevoegde waarde van ervaringsdeskundigen?
“Een ervaringsdeskundige weet wat een cliënt doormaakt en kan naast de cliënt gaan staan omdat die een vergelijkbare ervaring heeft. Dat kan iemand helpen in zijn traject. Als er sprake is van zedenmisdrijven kan een ervaringsdeskundige meegaan bij het doen van aangiftes en een brug vormen naar hulpverleners. Het gaat soms over simpele dingen als het stellen van de juiste vragen: Wie gaat er met je mee naar de rechtbank? Wie is er daarna om je op te vangen? Een ervaringsdeskundige weet hoe belangrijk dat kan zijn.”
Je bent sinds vier jaar onafhankelijk voorzitter van de regionale doorbraaktafel in de regio Zuidoost-Utrecht. Als het niet lukt om tijdig de juiste hulp voor kinderen of jongeren te vinden kan dit overleg ingeschakeld worden. Hoe werkt dit overleg?
“De doorbraaktafel heeft echt een ontwikkeling doorgemaakt. We zijn begonnen met een vast team uit verschillende organisaties. De afspraak was dat er mensen aan tafel zouden komen die een mandaat hadden, maar vaak moesten ze toch weer terug naar hun organisatie en kwamen er geen oplossingen. Ik ben als voorzitter veel duidelijker geworden. We werken met een vaste agenda. Iedereen krijgt de stukken van tevoren. Op de bijeenkomst zelf is er nog een korte toelichting, mogen mensen verhelderingsvragen stellen en is er een brainstormronde. Ouders en kind zijn er meestal zelf bij. Dan maken we een plan A en een plan B en dat gaan we concreet uitwerken.
We maken nu tafels op maat. We werken nog steeds met een vast team, maar kunnen ook andere mensen uitnodigen. Dat kan de buurvrouw zijn, een thuiszorgmedewerkers, iemand uit het onderwijs of van de woningbouwcorporatie. In de regio is het nu zo dat organisaties weten dat ze in actie moeten komen als ik bel. Dat hebben we bereikt, maar dat is niet per definitie goed. In feite moeten lokale teams natuurlijk zo gaan werken dat doorbraaktafels overbodig worden.
Ik loop al een tijdje mee in de zorg. Soms moet je het lef hebben alles om te gooien, alle hulpverleners eruit te halen en opnieuw te beginnen met denken. De makke van veel zorgaanbieders, met name de grote, is dat ze nog steeds in producten denken, dus aanbodgericht werken. Voor een klein aantal kinderen en jongeren zul je soms wat aparts moeten organiseren. Ook moet je soms met ouders en kinderen opnieuw de verbinding durven aangaan om dingen voor elkaar te krijgen of moet je tegen ouders die in een vechtscheiding zitten duidelijk durven zijn.”
Sinds kort werken jullie in dit doorbraak-overleg samen met ervaringsdeskundigen van Netwerk Beter Samen. Waarom vind je het belangrijk dat ervaringsdeskundigen betrokken worden?
“Ervaringsdeskundigen hebben andere kennis en een andere invalshoek. Ik vind het ook belangrijk dat ervaringsdeskundigen aangesloten zijn bij een organisatie als Netwerk Beter Samen. Je kunt niet zomaar ergens een ervaringsdeskundige vandaan halen. Ze moeten goed opgeleid zijn, specifieke kennis hebben, bijvoorbeeld over autisme, middelengebruik of suïcide-preventie. Ook moet je kunnen terugvallen op een organisatie voor formele zaken. De eerste ervaringen aan de doorbraaktafel zijn positief.”
Hoe werkt het in de praktijk als je een ervaringsdeskundige van een doorbraaktafel wil inzetten?
“Ouders en jongeren moeten toestemming geven om een ervaringsdeskundige in te zetten. We hebben nu een keer iemand vanuit Netwerk Beter Samen ingezet in een vastgelopen gezinssituatie met een kind met autisme. De ervaringsdeskundige had goede bijdragen. Zo wist ze dat je twee keer kinderbijslag aan kan vragen als je een zorgintensief kind hebt en kende ze een zorgboerderij speciaal gericht op de problematiek van het kind. Ze had specifieke kennis en een netwerk die wij niet hadden. Daar hadden de ouders echt wat aan.”
Ervaringsdeskundigen kunnen op allerlei plekken een rol spelen. Niet alleen in overleggen, ook in het maken van beleid of in het begeleiden van cliënten en gezinnen. Wat vind je daarin belangrijk?
“Op de eerste plaats dat ervaringsdeskundigen onafhankelijk zijn en niet in dienst van een zorgorganisatie. Dan word je onderdeel van het systeem. Die onafhankelijke positie is essentieel. We moeten verder echt gaan leren in de praktijk. Aan de doorbraaktafel gaat het over ingewikkelde casuïstiek. Als hulpverleners gaan zien dat ervaringsdeskundigen daar van meerwaarde zijn, zien ze misschien ook dat ze eerder ingezet kunnen worden, bijvoorbeeld door lokale teams. Daar moet echt nog meer bekendheid over komen.”