Na een bijzondere reis is het moment gekomen om afscheid te nemen als directeur van onze prachtige organisatie Netwerk Beter Samen. Het voelt als een natuurlijk punt om stil te staan en terug te kijken, maar vooral ook om vooruit te blijven dromen. Graag wil ik jullie bedanken. Voor het vertrouwen, de samenwerking, de inspiratie en vooral de gedeelde overtuiging dat we het écht samen moeten doen. Ieder gesprek, iedere nieuwe verbinding en elk initiatief was een stap in de richting van een beter zorglandschap – eentje waarin kinderen, jongeren, ouders en professionals elkaar vinden en versterken.
Een zorgsysteem dat écht werkt
Ook blijven er prikkels die ik niet kan negeren. We zitten met z’n allen midden in een zorgstelsel dat steeds complexer wordt. Nieuwe lagen, nieuwe tafels, nieuwe trajecten – maar lossen we daarmee het echte probleem op? Of raken we juist verder verwijderd van waar het echt om draait: de mensen zelf?
Als we écht verandering willen, moeten we anders leren kijken. Niet door het vergrootglas van regels en structuren, maar door het oog van jeugdigen, jongvolwassenen en ouders. Wat hebben zij nodig? Wat maakt voor hen het verschil? Hoe kunnen we beter aansluiten bij de levensloop en past dit nog wel met zoveel verschillende domeinen en zorgwetten?
Zorgvragen worden onnodig ingewikkeld gemaakt door de manier waarop we het georganiseerd hebben. Hoe het systeem soms het zicht op de kleine dingen vertroebelt – de dingen die er écht toe doen. Achter gedrag van kinderen en jongeren schuilt altijd een verhaal. Maar dat geldt ook voor het systeem zelf: als we de oorzaken van dat ‘systeemgedrag’ niet onder ogen willen zien, blijven we in cirkels draaien.
Ouders worden regelmatig geconfronteerd met berichten als ‘we moeten bezuinigen’, waarbij gesneden wordt in de duur en intensiteit van hulpverlening. Soms lijkt het alsof van kinderen wordt verwacht dat ze met een simpele aanpassing direct ‘gefixt’ kunnen worden. Echte verandering ontstaat pas wanneer we de oorzaken van gedrag, zowel bij kinderen als binnen het systeem, durven aanpakken. In alle verhalen die ik hoor valt mij op dat er echte verandering ontstaat wanneer we de oorzaken van gedrag zien en vervolgens durven aan te passen. Mijn eigen ervaring als ouder heeft me geleerd dat het vaak de kleine aanpassingen zijn die een fundamentele verandering in uitkomsten teweegbrengen. Waar het perspectief ooit dagbesteding en verblijf in een instelling was, leidde deze kleine kanteling uiteindelijk tot een afgeronde opleiding, een vaste baan, een liefdevolle relatie en nieuwe dromen. Deze inzichten hebben mijn visie op hulpverlening blijvend veranderd. Samenwerken met de school liet ons zien dat reflectie en meebewegen essentieel zijn voor duurzame resultaten.
Een nieuwe kijk op verandering
Wat nodig is, is een kanteling naar een ander perspectief, niet simpelweg wat aanpassingen vanuit een deel van de zorg. Maar een fundamentele verschuiving in hoe we het zorgsysteem invullen. Een kanteling betekent dat we het systeem niet langer als uitgangspunt nemen, maar de mensen voor wie het bedoeld is – gezinnen, kinderen en jongeren – centraal stellen. Dat gaat wat mij betreft dus over het hele zorgstelsel. Het vraagt om een andere manier van denken, waarbij we niet proberen het bestaande systeem te optimaliseren, maar het hele speelveld durven draaien om nieuwe oplossingen te zien.
Een echte kanteling begint bij het erkennen van de diversiteit van gezinnen en hun zorgvragen. Want de realiteit stopt niet bij de grenzen van de jeugdhulp. School, buurt, ouderschap, medische zorg, (levens)lange ondersteuning bij beperkingen, wonen, financiën – het hoort allemaal bij hun levensverhaal. Het verhaal met de ervaringen die laat zien hoe complex het georganiseerd is. Iedereen kijkt vanuit het eigen stukje op een bepaald moment naar jeugdigen en hun gezinnen. Maar hoe dit uitpakt in de loop van het leven is bijna voor iedereen onzichtbaar met uitzondering van jeugdigen en ouders die dit meemaken.
De stem van ervaring als kompas
Ervaringsdeskundigen spelen hierin een sleutelrol want zij hebben de doorleefde ervaringen vanuit het perspectief van jongere en/of ouder. Ik kan mij nog goed herinneren hoe ouders in een uurtje een model hebben uitgetekend voor het organiseren van de zware jeugdzorg met verblijf. Een flexibel model dichtbij huis waarin niet het kind doorschuift maar de duur en intensiteit van het verblijf en de zorg meebeweegt met wat jeugdigen en hun gezinnen nodig hebben. Helaas is dit niet overgenomen en vertellen veel jongeren nog steeds hoe ze van de ene naar de andere instelling gaan en zoveel verschillende hulpverleners ontmoeten.
De kanteling waarbij het leven van jongeren het uitgangspunt is, vraagt lef en een aanpak die groter is dan organisatie- en gemeentebelangen. Ervaringsdeskundigen dragen de verhalen en ideeën die we móéten horen om uit oude patronen te komen. Niet als een aanvulling, maar als uitgangspunt. Hun doorleefde ervaringen helpen ons het beleid gezinsvriendelijker, jeugdvolgend en echt ondersteunend te maken. Maar daarvoor moeten we ze wel de ruimte geven – lokaal, regionaal, overal waar besluiten worden genomen en dit goed organiseren en faciliteren.
Samen bouwen aan verandering
Het is mijn diepe overtuiging dat de toekomst ligt in de kracht van samenwerking, met ouders, jeugdigen en jongvolwassenen aan tafel. Niet als ‘klankbord’, maar als gelijkwaardige partners die prioriteiten helpen stellen en kansen helpen grijpen. Niet vanuit wat niet kan maar vanuit de plus wat kan wel. Ervaringsdeskundigen die laten zien wat daarin wel werkt. Het zijn namelijk veel vaker de kleine dingen die het verschil maken en deze ontdek je juist wanneer je samen durft te kantelen.
Mijn afscheid betekent niet dat ik deze missie loslaat – integendeel, ik blijf een betrokken bondgenoot in het werkveld. Bij Netwerk Beter Samen als ontwikkelaar en trainer van ervaringsdeskundige ouders. Daarnaast ga ik als zzp-er aan de slag met een aantal nieuwe ontwikkelingen waarbij ervaringsdeskundigheid natuurlijk een rol blijft spelen.
Ik weet dat jullie samen met Netwerk Beter Samen die verandering in beweging kunnen zetten. Laten we blijven luisteren naar degenen voor wie we het doen. Laten we blijven kantelen, steeds weer, samen. Dank jullie wel voor alles. Het was een voorrecht om dit samen met jullie te mogen doen.